مطالعه تنوع ژنتیکی عامل بیماری پوسیدگی ذغالی آفتابگردان و بررسی مقاومت نسبی برخی ارقام و امکان کنترل بیماری با نانوسیلور

قارچ macrophomina phaseolina، عامل پوسیدگی ذغالی، یک پاتوژن خاکزاد، با پراکنش جهانی و دامنه میزبانی بیش از 500 گونه گیاهی می باشد. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و بیماریزایی جدایه های این قارچ از گیاه آفتایگردان، 40 جدایه از 13 استان کشور شامل استان های سمنان، زنجان، خوزستان، خراسان رضوی، فارس، هرمزگان، یزد، قزوین، قم، مرکزی، تهران، اصفهان و گلستان با توجه به پراکنش جغرافیایی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. تمامی جدایه ها با استفاده از آغازگر اختصاصی مورد تائید قرار گرفتند. شدت بیماریزایی جدایه ها روی آفتابگردان از طریق روش مایه زنی ساقه با استفاده از خلال دندان های کلنیزه شده با بیمارگر در شراط گلخانه ای ارزیابی شد. بر اساس آزمون بیماری زایی، اختلاف معنی داری بین جدایه های مختلف در سطح احتمال یک درصد در رابطه با قدرت بیماریزایی مشاهده شد. بر این اساس جدایه t3 از استان تهران دارای بیشترین قدرت بیماریزایی و جدایه های y2، m4 و g6 به ترتیب از استان های یزد، مرکزی و گلستان دارای کمترین قدرت بیماریزایی بودند. تنوع ژنتیکی جدایه ها با استفاده از پنج آغازگر نشانگر urp-pcr بررسی شد. هر پنج آغازگر داری وضوح، تکرارپذیری و باندهای چندشکل بودند. تجزیه و تحلیل خوشه ای داده های حاصل از الگوی باندی مربوط به آغازگرها با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش upgma در برنامه ntsys-pc انجام گرفت. از مجموع 3254 باند مشاهده شده، 2134 باند چندشکل بودند که این امر موید چندشکلی بالا بین جدایه ها یعنی حدود 74 درصد می باشد. هر یک از آغازگرها تا حدودی بر حسب منطقه جغرافیایی قادر به تفکیک جدایه ها بودند اما بهترین گروه بندی بر اساس منطقه جغرافیایی از طریق تجزیه خوشه ای حاصل از ترکیب داده های همه آغازگرها در سطح تشابه 72 درصد به دست آمد. در آزمون مزرعه ای انجام شده، مقاومت 18 رقم متداول آفتابگردان به بیمارگر، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج این تحقیق، رقم r-244 و رقم cms60/52xr-256 به ترتیب به عنوان مقاوم ترین و حساس ترین ارقام نسبت به بیماری پوسیدگی ذغالی معرفی شدند. متغیر طول دوره رویش بیشترین ارتباط را با درصد بوته های آلوده نشان داد ولی هیچ گونه رابطه معنی داری بین درصد بوته های آلوده و دو متغیر عملکرد دانه و وزن هزار دانه یافت نشد. در بررسی پتانسیل کنترل بیمارگر توسط نانوسیلور شاهد قابلیت بالای این ماده در کنترل بیمارگر بودیم، به گونه ای که تا 72 ساعت پس از کشت قارچ، هیچ گونه رشدی در محیط کشت های حاوی غلظت های مختلف نانوسیلور مشاهده نشد. از طرفی در غلظت های شش و هشت پی پی ام شاهد مقدار اندکی رشد پس از پنج روز و در غلظت های 10، 12، 14 و 16 پی پی ام شاهد مقدار اندکی رشد پس از 10 روز از تاریخ کشت قارچ بودیم. با انجام این تحقیق ساختار ژنتیکی جمعیت این بیمارگر روی آفتابگردان بررسی، قدرت بیماریزیی جدایه ها سنجش، مجموعه ای از ارقام مقاوم معرفی و امکان کنترل بیمارگر با نانوسیلور اثبات شد.